لا یوم کیومک یا اباعبدالله

لَا یَوْمَ‏ کَیَوْمِکَ یَا اَبا عَبْدِاللهِ به معنای روزی چون روز تو نیست ای اباعبدالله از سخنان امام حسن مجتبی(ع) درباره امام حسین(ع) است. این سخن، واقعه کربلا، چگونگی حادثه، شمار و وضعیت اعتقادی دشمنان اهل بیت را پیشگویی و بزرگی مصیبت و عظمت آن را بیان کرده است. راوی اصلی حدیث امام صادق(ع) است و شیخ صدوق آن را در کتاب امالی به نقل از مفضل بن عمر از وکلای امام صادق(ع)، آورده است.

متن حدیث

انَّ الْحُسَیْنَ بْنَ عَلِیٍّ ع دَخَلَ یَوْماً إِلَى الْحَسَنِ(ع) فَلَمَّا نَظَرَ إِلَیْهِ بَکَى، فَقَالَ لَهُ مَا یُبْکِیکَ یَا أَبَاعَبْدِ اللهِ؟ قَالَ: أَبْکِی لِمَا یُصْنَعُ بِکَ. فَقَالَ لَهُ الْحَسَنُ(ع): إِنَّ الَّذِی یُؤْتَى إِلَیَّ سَمٌّ یُدَسُّ إِلَیَّ فَأُقْتَلُ بِهِ وَ لَکِنْ لَا یَوْمَ کَیَوْمِکَ یَا أَبَا عَبْدِ اللهِ یَزْدَلِفُ إِلَیْکَ ثَلَاثُونَ أَلْفَ رَجُلٍ یَدَّعُونَ أَنَّهُمْ مِنْ أُمَّةِ جَدِّنَا مُحَمَّدٍ(ص) وَ یَنْتَحِلُونَ دِینَ الْإِسْلَامِ فَیَجْتَمِعُونَ عَلَى قَتْلِکَ وَ سَفْکِ دَمِکَ وَ انْتِهَاکِ حُرْمَتِکَ وَ سَبْیِ ذَرَارِیکَ وَ نِسَائِکَ وَ انْتِهَابِ ثِقْلِکَ فَعِنْدَهَا تَحِلُّ بِبَنِی أُمَیَّةَ اللَّعْنَةُ وَ تُمْطِرُ السَّمَاءُ رَمَاداً وَ دَماً وَ یَبْکِی عَلَیْکَ کُلُّ شَیْ‏ءٍ حَتَّى الْوُحُوشِ فِی الْفَلَوَاتِ وَ الْحِیتَانِ فِی الْبِحَارِ.

ترجمه: روزی حسین(ع) نزد حسن(ع) رفت و چون او را دید گریان شد. حسن گفت: اباعبدالله! برای چه گریان شدی؟ پاسخ داد: برای آن ظلمی که در حق تو خواهد شد. حسن گفت: آنچه موجب قتل من می‌شود، زهری است که با دسیسه‌ای به من داده خواهد شد، ولی هیچ روزی مثل روز تو نخواهد بود یا اباعبدالله! سی هزار نفر محاصره‌ات می‌کنند و می‌پندارند از امت جد ما هستند و خود را به اسلام منتسب می‌کنند. آنان برای کشتن، ریختن خون، هتک حرمت، اسیر کردن فرزندان و زنان و تاراج نمودن اموال تو ازدحام خواهند کرد! لعنت خدا دامن‌گیر بنی‌امیه می‌شود. آسمان خاکستر و خون می‌بارد. هر چیزی برای مظلومیت تو گریان می‌شود حتی وحوش صحرا و ماهیان دریا.

جایگاه حدیث

این حدیث از احادیثی است که واقعه کربلا را پیشگویی کرده است. امام حسن(ع) با این جمله، افزون بر پیشگویی اصل حادثه و اوج مصیبت، نحوه شهادت، جزئیات مربوط به برخی حوادث، شرکت‌کنندگان در قتل، ماهیت و اعتقادات آنها را نیز بیان کرده‌اند. این‌گونه احادیث، هر نوع تردید را درباره این‌که امام حسین(ع) با علم و آگاهی، مسیر شهادت را انتخاب کرده است را از بین می‌برد.
برخی گفته‌اند از جمله فوق، به عنوان تسلّای خاطر داغدیدگان هم استفاده می‌شود و امامان شیعه نیز توصیه کرده‌اند که هرگاه مصیبتی برای شما پیش آمد، از عاشورا و مصائب اهل بیت(ع) یاد کنید، تا تحمل داغ بر شما آسان شود. مرثیه‌خوانان نیز، هرگاه درباره یکی از ائمه روضه خوانده و یا از مصیبت جانگدازی یاد می‌کنند، در پایان با نقل جمله بالا، گریز به واقعه کربلا می‌زنند، که بالاترین سوگ‌‌ها است.

سند و منابع حدیث

حدیث لا یوم کیومک یا اباعبدالله را شیخ صدوق(درگذشت۳۸۱ق) در کتاب امالی از احمد بن هارون الفامی و به اسنادش از مُفضَّل بن عُمر از امام صادق(ع) از امام باقر(ع) از امام سجاد(ع) نقل کرده است.
مفضل بن عمر از وکلای امام صادق(ع) در کوفه بود. برخی او را وکیل امام کاظم(ع) نیز دانسته‌اند. شیخ مفید در ارشاد او را از خواص و از فقهای صالحین دانسته‌است. ابوعلی حائری در کتاب منتهی المقال، ملاعلی علیاری تبریزی در بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال، مامقانی در تنقیح المقال، محمدتقی شوشتری در قاموس الرجال، و سید ابوالقاسم خویی در معجم رجال الحدیث نیز او را شخصی موثق و دارای اعتقادات صحیح می‌دانند.
این حدیث در کتاب‌های متعدد دیگری نیز نقل شده است. از جمله: مناقب اثر ابن شهر آشوب (درگذشت ۵۸۸ق)، اللهوف اثر سید بن طاوس (درگذشت ۶۶۴ق)، نوادر الأخبار تألیف فیض کاشانی (درگذشت ۱۰۹۱ق) و اثبات الهداة از شیخ حر عاملی (درگذشت ۱۱۰۴ق).

معنای حدیث

در بیان معنای حدیث لایوم کیومک یا اباعبدالله گفته شده است: خداوند در کربلا با تمام اسماء جمال و جلالش جلوه نمود. ازاین‌رو، تنها کسانی در سپاه امام ماندند که چیزی جز اسماء خدا را منعکس نکردند و امام حسین خود مظهر تامّ اسماء‌الله بود و یاران آن حضرت هر کدام مظهر اوصافی از صفات انسان کامل بودند. امام، خدانما بود و یارانش امام‌نما؛ لذا هیچ یومی با یوم امام حسین(ع) قابل قیاس نیست. ازاین‌رو، امام فرمود: من اصحابی بهتر از شما و اهل بیتی برتر و نیکوکارتر از اهل بیتم نمی‌بینم، خداوند از من به شما پاداش نیکو دهد.»
برخی بی‌نظیر بودن روز امام حسین(ع) را از جهت جانگدازی واقعه کربلا می‌داند. گر چه همه شهادت‌ها و مصیبت‌های اهل بیت پیامبر(ص)، سنگین و اندوه‌بار است، اما آنچه در کربلا گذشت، بالاترین داغ و سوگ بود و هیچ حادثه‌ای به دلخراشی عاشورا و هیچ امامی و شهیدی به مظلومیت اباعبدالله(ع) و فرزندان او نیست.

این حدیث با جمله معروف کُلُّ یومٍ عاشورا و کُلُّ أرضٍ کَربَلا که به معنای هر روزی عاشورا و و هر مکانی کربلاست، منافات ندارد؛ چرا که این جمله حاکی از ضرورت مبارزه همه مردم و در هر مکانی با ظلم دانسته شده است. مرتضی مطهری نیز معتقد است نهضت عاشورا همواره در حال کسب پیروزی‌های جدید است و معنی «کل یوم عاشورا» این است که هر روز به نام امام حسین با ظلم و باطلی مبارزه می‌شود و حق و عدالتی احیا می‌شود.

احادیث و سخنان مشابه

• لایوم کیومِ الحسین: شیخ صدوق نوشته است: هنگامی‌که امام سجاد(ع)، عبیدالله فرزند حضرت ابوالفضل را دید فرمود: «هیچ روزی بر رسول اکرم(ص) از روز احُد سخت‌تر نبود که حضرت حمزه سیدالشهداء در آن به شهادت رسید. او اسدالله (شیر خدا) و اسد رسول خدا بود. و بعد از آن روز موته بود که جعفر بن ابی‌طالب(ع) به شهادت رسید. اما روزی چون روز حسین نیست که سی هزار نفر بر او هجوم آوردند.
• لایوم کیومِ الحسین: بعد از واقعه عاشورا، عبدالله بن عمر نامه‌ای به یزید نوشت و خاطرنشان کرد مصیبت بسیار بزرگی رخ داد و در اسلام حادثه‌ای عظیم به وقوع پیوست و روزی چون روز حسین نیست.

پانویس

منابع